Istorijsko odeljenje Narodnog muzeja “Zaječar“ osnovano je 1951. godine, iste godine kada je osnovan i muzej. Poput svih istorijskih odeljenja u muzejima širom nekadašnje SFR Jugoslavije, kao osnovni, pa cesto i jedini zadatak tih godina nametalo se negovanje oslobodilačkih i revolucionarnih tradicija, u cilju kojih su osnivana odeljenja NOR-a ili NOB-a. Zbirke formirane pri njima bile su jednoobrazne i tek ponegde su odstupale od revolucionarnih tekovina druge polovine XX veka. Slična situacija nije mimoišla ni ovo odeljenje zaječarskog muzeja, mada je od samog početka još jedan dogadjaj iz prošlosti privlačio pažnju-Timočka buna, tako da su već prvih godina formirane dve stalne postavke: Narodnooslobodilačka borba u Timočkoj krajini i Timočka buna 1883. godine, na kojima su bili izloženi leci, proglasi, fotografije i oružje.
Prilikom obeležavanja stogodišnjice Timočke bune, 1983. godine, u sklopu čitavog niza manifestacija, osnovano je i istureno odeljenje muzeja, tzv. “Stara apsana“ u Boljevcu, tematski posvećeno ovom događaju.
Početkom 90-ih godina prekretnica u radu muzeja postala je izvesna. Stalna postavka je rasformirana, nakon čega je istorijsko odeljenje ostalo, i do danas, bez svog izložbenog prostora, zbirke su se našle pred preispitivanjem uslovljenim vremenskom distancom od pola veka, praćene stalnim reinventarisanjem. Dugo zapostavljeni i zaboravljeni predmeti, fotografije i dokumenti iz ratova sa početka XX veka, kao i oni iz gradskog života medjuratnog perioda, i ako se danas nalaze samo sporadično, polako popunjavaju zbirku.